Οι καλικάντζαροι είναι, σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, τα δύσμορφα δαιμόνια που ζουν στα έγκατα της γης και εμφανίζονται στην επιφάνειά της κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου (από Χριστούγεννα έως τα Φώτα).
Η ετυμολόγηση τη λέξης είναι αρκετά δύσκολη και έχουν προταθεί πολλές ερμηνείες. Το λεξικό της Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) την συνδέει με το καλίκ(ι), υποκοριστικό του καλλίγα (αυτός που καλλιγώνει, πεταλώνει), ο Κοραής το ανάγει στο καλός+κάνθαρος (σκαραβαίος), ο Πολίτης τους θεωρεί βρικόλακες των τσιγγάνων (κάλι+γάτζαροι) και άλλοι δίνουν διάφορες άλλες εξηγήσεις.
Άλλες λέξεις για τους καλικάτζαρους είναι παγανά (από το λατινικό pagus, ύπαιθρος), καρκαντζέλια (τσουρουφλισμένοι), κωλοβελόνηδες, καλιοντζήδες, σταχτοπάτηδες (επειδή κατεβαίνουν από τις καπνοδόχους) και άλλα που προέρχονται από διαφορετικά μέρη της Ελλάδας και διαφορετικές πανάρχαιες παραδόσεις.
Αξίζει να σημειώσουμε πως ένα από τα δυο αντίπαλα κόμματα στα τέλη του 18ου, αρχές του 19ου αιώνα στη Σάμο, αυτό των προκρίτων, ονομαζόταν από τον λαό Καλλικαντζαραίοι (ενώ οι πρόκριτοι ονόμαζαν τους λαϊκούς Καρμανιόλους).
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση οι καλλικάντζαροι επισκέπτονται τη γη για 12 μέρες το χρόνο, από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα. Όλη τη χρονιά προσπαθούν να πριονίσουν τον κορμό του δέντρου που στηρίζει τη γη, έργο που εγκαταλείπουν μόλις φτάσουν τα Χριστούγεννα, αφήνοντας το να πέσει …μόνο του για να ανέβουν στη γη και να …δυσκολέψουν τη ζωή των ανθρώπων. Εμφανίζονται τη νύχτα, πειράζουν και ενοχλούν τους πάντες, ιδιαίτερα τις γριές, κλέβουν τα φαγητά και τα γλυκά από τα σπίτια και ενοχλούν τα ζώα. Για να αποφύγουν τη δυσάρεστη αυτή «παρέμβαση», οι άνθρωποι φροντίζουν να τους εξευμενίσουν αφήνοντας γλυκά στους δρόμους, αλλά και στα σπίτια τους. Ως δαιμόνια, οι καλλικάντζαροι σιχαίνονται το λιβάνι και τον αγιασμό. Γι’ αυτό με τον αγιασμό των υδάτων τα Φώτα εγκαταλείπουν πανικόβλητοι τη γη με το γνωστό: Φεύγετε να φεύγουμε /τι έρχεται ο τουρλόπαπας /με την αγιαστούρα του /και με τη βρεχτούρα του. Και μόλις φτάσουν στα έγκατα της γης, το δέντρο είναι πάλι ακέραιο κι οι καλλικάντζαροι ξαναρχίζουν να το πριονίζουν ως τα επόμενα Χριστούγεννα.
Η ετυμολόγηση τη λέξης είναι αρκετά δύσκολη και έχουν προταθεί πολλές ερμηνείες. Το λεξικό της Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) την συνδέει με το καλίκ(ι), υποκοριστικό του καλλίγα (αυτός που καλλιγώνει, πεταλώνει), ο Κοραής το ανάγει στο καλός+κάνθαρος (σκαραβαίος), ο Πολίτης τους θεωρεί βρικόλακες των τσιγγάνων (κάλι+γάτζαροι) και άλλοι δίνουν διάφορες άλλες εξηγήσεις.
Άλλες λέξεις για τους καλικάτζαρους είναι παγανά (από το λατινικό pagus, ύπαιθρος), καρκαντζέλια (τσουρουφλισμένοι), κωλοβελόνηδες, καλιοντζήδες, σταχτοπάτηδες (επειδή κατεβαίνουν από τις καπνοδόχους) και άλλα που προέρχονται από διαφορετικά μέρη της Ελλάδας και διαφορετικές πανάρχαιες παραδόσεις.
Αξίζει να σημειώσουμε πως ένα από τα δυο αντίπαλα κόμματα στα τέλη του 18ου, αρχές του 19ου αιώνα στη Σάμο, αυτό των προκρίτων, ονομαζόταν από τον λαό Καλλικαντζαραίοι (ενώ οι πρόκριτοι ονόμαζαν τους λαϊκούς Καρμανιόλους).
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση οι καλλικάντζαροι επισκέπτονται τη γη για 12 μέρες το χρόνο, από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα. Όλη τη χρονιά προσπαθούν να πριονίσουν τον κορμό του δέντρου που στηρίζει τη γη, έργο που εγκαταλείπουν μόλις φτάσουν τα Χριστούγεννα, αφήνοντας το να πέσει …μόνο του για να ανέβουν στη γη και να …δυσκολέψουν τη ζωή των ανθρώπων. Εμφανίζονται τη νύχτα, πειράζουν και ενοχλούν τους πάντες, ιδιαίτερα τις γριές, κλέβουν τα φαγητά και τα γλυκά από τα σπίτια και ενοχλούν τα ζώα. Για να αποφύγουν τη δυσάρεστη αυτή «παρέμβαση», οι άνθρωποι φροντίζουν να τους εξευμενίσουν αφήνοντας γλυκά στους δρόμους, αλλά και στα σπίτια τους. Ως δαιμόνια, οι καλλικάντζαροι σιχαίνονται το λιβάνι και τον αγιασμό. Γι’ αυτό με τον αγιασμό των υδάτων τα Φώτα εγκαταλείπουν πανικόβλητοι τη γη με το γνωστό: Φεύγετε να φεύγουμε /τι έρχεται ο τουρλόπαπας /με την αγιαστούρα του /και με τη βρεχτούρα του. Και μόλις φτάσουν στα έγκατα της γης, το δέντρο είναι πάλι ακέραιο κι οι καλλικάντζαροι ξαναρχίζουν να το πριονίζουν ως τα επόμενα Χριστούγεννα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου